(intro) Wat voor soort schaker ben ik en wat is schaakpsychologie ?

Doel 1

In het eerste deel ,  zal ik autobiografisch trachten te beschrijven of  ik nu eerder een intuitief dan wel een calculatie schaker ben en welke evolutie ik daarin heb gemaakt aan de hand van partijen. 

Het dilemma hierin gaat uiteraard verder dan enkel dit spel. Het strekt zich uit over het leven, de werkvloer maar ook relaties. We navigeren constant tussen intuitieve beslissingen en analytisch denken. Soms moeten we snel een knoop doorhakken bij een urgentie op spoed en/of dat de beste oplossing was of niet is dan mogelijk minder aan de orde dan de urgentie an sich of het is te laat ! 

Soms kunnen we het detailistisch uitanaliseren en feilloos uitspinnen of uitrekenen om ons veel ellende te besparen . Dat is dan meer het werk voor bouwkundige ingenieurs of architecten die viaducten of bruggen bouwen, wolkenkrabbers ... Echter in het leven herbergen we beide aspekten, en beheersen het ene al beter dan het andere in verschillende omstandigheden. We beperken ons uiteraard in deze blog tot het schaakdomein.

Er zijn veel Topschakers die eerder neigen naar het ene dan het andere. Ook wijlen Vlasitmil Hort stelde zich die vraag in "My Chess Stories" en gaf zelf een aantal voorbeelden.

In de schaakwereld is er inderdaad al lange tijd een onderscheid tussen twee hoofdtypes topspelers:

1. Intuïtieve spelers – Zij vertrouwen sterk op hun gevoel en ervaring om zetten en plannen te vinden.

2. Calculatie-spelers – Zij vertrouwen vooral op nauwkeurige berekening en concrete varianten.

Hoewel de meeste topspelers uiteraard zowel intuïtief als calculatief sterk zijn, zijn er duidelijke voorkeuren of stijlen te herkennen. 

🔵 Intuïtieve spelers ("gevoelsspelers")

Deze spelers nemen vaak beslissingen op basis van stellingsoordeel, ervaring, positioneel begrip en strategisch gevoel.

• Magnus Carlsen
  Zeer sterk in intuïtief spel. Vertrouwt vaak op positioneel begrip en eindspelvaardigheid i.p.v. brute rekenkracht.

• José Raúl Capablanca 

          Misschien wel hét archetype van de intuïtieve speler. Zijn zetten leken moeiteloos, en hij           rekende niet veel in vergelijking met anderen.

---

🔴 Calculatieve spelers ("rekenaars")

Deze spelers zijn meester in het diep en precies berekenen van lange varianten.

• Garry Kasparov
  Beroemd om zijn diepe berekeningen , offers en diepgewortelde tactische complicaties

• Bobby Fischer
  Tactisch scherp, enorm sterke rekenaar. Combineerde dit wel met positioneel inzicht. Was ook een extreem snel rekenaar, veel sneller dan wie dan ook uit zijn tijd.

• Mikhail Tal
  Vaak gezien als intuïtieve aanvaller, maar zijn combinatiekracht was gebaseerd op extreem scherpe berekening. Dus: aanvallend én rekenkundig.

• Ding Liren Moderne grootmeester met voorkeur voor berekening boven strategische vaagheid.

• Jan Timman
  Bekend om zijn rekenkracht en bereidheid complexe stellingen diep uit te pluizen.

Het zal niet heel breed en diepgaand uitgesmeerd worden want daarvoor is mijn speelniveau niet goed genoeg geweest, wat niet wegneemt dat ook een amateur als ik naar het ene of andere type speler neig. Er  is dus ook bij mij sprake van een stijl en die kan deels onderhevig zijn aan de tijd indien er sprake is van een evolutie. Denke we maar aan de Garry Kasparov voor zijn eerste WK match tegen Anatoli Karpov en erna. Zijn stijl kreeg een extra dimensie. Zijn latere nederlaag tegen Kramnik en Deep Blue onthulden dan weer dat er 'metaalmoeheid' was ingetreden en zijn energiek spel ook wel hiaten toonde. Vele 'nieuwtjes' die destijds geprezen werden zijn er niet overeind gebleven.

Illustraties waarin de tegenstrever demonstreert hoe het moet zullen net iets makkelijker te vinden zijn. Maar evengoed ook  partijen waarin ik de angsthaas was en het te overwegen risiko niet nam , goed wetende dat daar mogelijk een verborgen schat achter ligt,  heb ik zeker wel. Dus het zal zeker een deel bevatten van 'verzuimd hebben om'  in het diepe te duiken en ik zal trachten te duiden waarom. 

Doel 2 

In deel 2 zal ik trachten de schaakpsychologie te beschrijven. 

Hoe gedraag ik me achter het bord tijdens de partij. Verraad ik mijn emoties achter het bord , ben ik een open boek of zet ik altijd een pokerface op of iets in the middle. M.a.w wat zegt mijn bodylanguage over me.

Blijf ik kalm, hoe reageer ik onder druk , hoe ga ik om met tijdsdruk ? 

Hoe zit het met mijn  zelfvertrouwen en hoe ga ik om met verlies ? Hoe resilient ben ik ? Hoe zou ik mijn tegenstrever in dat opzicht klassificeren  ? 

Hoe zet ik een val op en/of hoe kan ik me uit een uitermate precaire positie "schwindelen" ? Hoe zou je de meester in de deceival kunnen zijn qua houding maar ook qua spel ? Hoe camoufleer ik mijn zorgen of belabberde positie ?  

Misschien food voor een vervolg blog want alles in een blog kan ook van het goede teveel worden. 

Welke psychologie hebben anderen tegen me aangewend ? Hoe hebben ze me misleid of geïmponeerd /of beinvloed tijdens het spel ?  Wie heeft me erna geinspireerd op dat vlak ? Ik kan nu wel wat games  voor mijn geest halen en kaderen die dat doel kunnen dienen. 

De kunst in het schaakspel is ook is om iemand uit zijn comfortzone te halen , iets op het bord te toveren waarin jij als een vis in het water voelt maar waar aan de andere zijde het water als het ware al hoog staat. Dkwijls merk je dat op doordat het tijdverbruik bij je tegentrever dan oploopt. het tijdsverbruik hoog is. Het gevoel van discomfort ligt bij de tegenstrever zeker als je dan ook nog eens snel , energiek , blakend van zelfvertrouwen en met kennis van zaken een sterke reeks neerzet. Al belicht ik het zelf  eerder vanuit een slachtoffer rol want ik ben sportief gesproken fair/eerlijk omdat ik nu eenmaal zo in het leven sta, en zodus ook naar mijn tegenstrevers toe. Ik ga het niet zover zoeken om de tegenstrever a.h.w. via huisvlijt compleet te vloeren. Ik doe het eerder om zelf overeind te blijven a.h.w., eerder dan iemand aan het wankelen te brengen ook al zou ik die stap wel kunnen zetten. Namen van spelers laat ik achterwege. Ik anonymiseer die persoon wel.

Enfin het artikel zal tijd vergen maar een boeiende tocht zijn tegelijk. Nog even filosoferen , over de inhoudsopgave. .Een goede indeling waarin ik de items  die ik wil coveren staan.

Erna duik ik dan in mijn partijen databank en tracht het een en ander te illustreren. Ik schrik al van de tijd die erin gaat sluipen. Maar geen nood, zelfanalyse zal me zeker op een hoger bewustzijnsniveau brengen. Het kan dus ook tegelijk leerrijk worden om aan zelfreflectie te doen. Tevens kan het anderen erop attent maken dat "all of this real" is ! Ik schat dat psychologische mindgames (oorlogsvoering?) los van het schaken in lichte en gematigde vorm tot uitzonderlijk ook een intensieve psychologische strijd wel bij iedereen met voldoende partijen op de teller een belletje doet rinkelen.

Veel van wat ik over het schaken hier  aanhaal zal ongetwijfeld ook op een eerdere competitieve werkvloer herkenbaar zijn. Het schaken is een blijft een microcosmos voor de zoektocht naar artificiele intelligentie, wiskundige optimalisatie, computer calculatie en evaluatie en de zogenaamde decision tree scanning. Doch evengoed herbergt het "militaritische" strategie en tactiek op de 64 velden en heeft het ook een (sport) psychologisch kantje. In deze onderscheidt het zich dus niet van eender wel andere competitieve (top) sport in het algemeen.

De Chess-Tongeren Blogger

ST