Het is bij mij allemaal begonnen toen ik kind was, en mijn eerste Radio Shack / Novag Chess Champion (1979) kreeg ik, ik moet toen net 10 geweest zijn. Het had een invoerclavier onderaan en een bord met steekstukjes. Het had 8 speelniveaus maar de denktijden liepen al snel op en vanaf niveau 6, was je al gauw 30 minuten aan het wachten op een antwoord. Initieel kan je niet op het laagste level winnen en voor je het weet kom je uit op level 5 met een aanvaardbare bedenktjd.
Later kocht ons pake een Commodore VIC 20 voor ons, teneinde ons voor te bereiden op de wereld van de personal computer !
Deze had o.a. ook de optie om een module in te schuiven. Zo kon ik tegen Sargon II (1982) schaken.
Na enige tijde kon deze module me niet veel meer in de weg leggen. Ik schat het programma op 1400 ELO. Ondertussen had ik Max Euwe zijn boek Praktische Schaaklessen 1 (tactics) en 3 (openingsrepertoire) verslonden en delen van boek 4 (eindspelen). Mijn vader was namelijk bij de ECI boekenclub en bood me aan om een boek te kopen uit de catalogus omdat hij er anders zou uitstappen. Mijn oog viel , hoe kan het ook anders op schaakboeken ! Drie jaar later was mijn vader wederom op zoek naar een nog sterkere schaakcomputer voor me, en vroeg aan zijn collega op het werk , waar hij zulks kon kopen.
We kochten dat op advies van een zijner collega's in een electrozaak in Maastricht ! Het werd de Novag Constellation , een 8 bit computer met een 2Mhz Klok en tevens 8 speelniveaus (het 8ste was een matzoeker niveau weliswaar). Hij had 2KB RAM en 16KB rom, een 6502, 8 bit processor en een openingsboek van 3000 halfzetten.
De opvolger van deze telg werd later de Superconstellation (ook wel SuperConny) genoemd. Deze had initieel ook 3.6 Mhz, later 4Mhz en een groot lot werd 15 jaar later geproduceerd in 1999 met een 5 Mhz clock. Deze computer gaat prat op een grotere fangemeenschap. Met zijn 56K programma en 4K programmeerbare RAM (voor 2.000 halfzetten in zijn boek in te voeren) had sowieso 20.000 halfzetten in boek . Hij had een printer optie en er was ook een houten variant, genaamd de Constellation Expert die over hetzefde programma beschikte.
Het is ook de eerste dedicated computer die in een officiele partij een 2200+ speler versloeg. Het was ook een blitzmonster dat eens 2150 elo scoorde in een blitzwedstrijd tegen mensen. Zijn prestaties moet je op 1800 elo inschatten in het pre-fide-aanpassingsverhaal. Hij speelde onconventioneel , intuitief schaak en was van een offer niet vies. Hij had een erg menselijke spelstijl , iets was je van geen ander apparaatje uit zijn generatie kon zeggen. Hij deed mee in het WK van microcomputers in 1984 maar toen nog in experimentele kistjes. Hieronder de houten variant de Constellation Expert.
In 1987 kregen we thuis (broer en ik) een Philips 8088 PC (XT) met een monochroom scherm en zo hebben we de eerste stappen in MS-DOS en Word Perfect en ook ook Lotus 123 gezet ! Afgezien van een F1 racing game waarin ik altijd een Ferrari koos en succes boekte op het circuit van Monza, interesseerde ik me enkel in 1 game namelijk het schaken ! En zo passeerden in de loop der tijd, de Programma's onder MS-DOS : Psion Chess , Battlechess , Fritz 1 , Rex Chess, Fritz 2 veel later ondermeer Rebel Decade al was dat al op een krachtigere "80486" PC van "Bells Computers" in Hoeselt.
Ik had ook een Chess Champion 2150L/ Radio Shack en een CXG Sphinx Dominator van 2 schaakclubgenoten uitgeleend gekregen en organiseerde thuiswedstrijden tussen die computers en PC programma's met mezelf uiteraard als participerende speler ! Ik was begonnen met Fritz 1 als databank te bruiken en sloeg al mijn partijen op in diens schaakdatabank.
Na enige tijd zo tegen deze Constellation te spelen, werd het tijd voor wat sterker en wederom kocht mijn vader voor kerstmis (na de examens !) ditmaal een Scisys Turbostar 432 KSO met openingsmodule van 40.000 halfzetten ! Daar zat veel openingsvariatie in, en de KSO of Kasparov Selected Openingsmodule had een uitgebalanceerd repertoire ! Hij herkende zelfs transposities ! Hij ging dus uit boek maar kon 2 zetten later door zetomwisseling eensklaps terug in boek terechtkomen en hij zag dat ! Revolutionair voor zijn tijd. En het is niet enkel marketing propaganda, je merkt het ook want eens hij terug in boek is, speelt hij weer prompt en slaat hij het denken over en schiet zijn randomgenerator om een variant uit zijn boek te selecteren in aktie. Dus hij speelde zeker niet altijd dezelfde zetten tegen je ! In dat opzicht moest ik de Constellation een voorzet doen als hij pertinent altijd voor dezelfde zet koos en je wat varatie zocht.
Deze computer is ongeveer 1800 pre-fide-elo aanpassing sterk.
Je moet je inbeelden dat deze 8 bit computers mijn sparringpartners waren van 1985 tot op de dag van vandaag. Ze waren taktisch erg slagvaardig en op taktische blunders moest je niet rekenen, daar viel je zelf eerder aan ten prooi ! Om ze te verslaan moest je echt wel ofwel goed strategisch spelen, zodat hun taktische vaardigheden er niet uitkwamen of gebruikmaken van een ander zwak punt. Compis zonder hashtables
en al zeker de 8 en iets minder de 16 bit generatie hadden gebrekkige rekendiepte en waren derhalve slecht in eindspelen. Ze bereikten ook geen al te hoge zoekdiepte in gesloten stellingen met veel figuren. Dus als je een kien uitgesponnen plan had in een gesloten stelling kon je hem daarmee overvallen. Echter die opzet is moeilijker dan het lijkt. De early 80ies compis kwamen niet ver met 1.6 en 2Mhz de latere hadden iets meer 3.2 of 4Mhz en uitzonderlijk 5 Mhz en beschikten ook over andere selectie algoritmes om te rekenen. Echter in de praktijk hadden die last van een horizon effekt waarbij ze niet wisten wat er achter 8 à 11 ply lag. Dat zijn 4 à 5.5 zetten. Je kan je inbeelden dat dit in eindspelen niet echt veel is !
De 8 bit computerchips (6502) zijn gewoonweg niet snel genoeg maar wel cheap om alles betaalbaar te houden uiteraard. Veel kennis stak er ook niet in met 16KB. De Constellation gebruikte Bruto Force (alpha methodiek), dat wil zeggen hij berekent alle mogelijke antwoorden ( ook Ke2 na e4) , met uitzondering van de opening weliswaar , want ze hadden een beknopte rom space met een boek van soms slechts 600 tot 3000 halfzetten, de Turbostar KSO had dan weer 40.000 halfzetten. Omdat hij heel breed zocht, en navenant weinig CPU kracht had, bereikte hij ongeveer 4 à 6 ply diepte met veel figuren nog op het bord (gesloten posities) , en wel 7 à 11 ply in het middenspel met aanzienlijk minder stukken en eindspelen. De snellere Turbostar met 4Mhz deed wel beter. Echter hij had een ander benadering in zijn calculaties en tijdsbeheer. Hij gebruikte de zogenaamde beta methodiek (<>alpha methodiek) , in die zin dat hij in lage plydiepte breed scant, en dan de zetten volgens het mini-max principe met de hoogste score, verder doorrekende en de minst belovende liet vallen. Zodoende kon hij selectief dieper gaan, had dus meer tijd voor "veelbelovende" varianten, hij filterde dus. Het maakte wel dat hij soms ook missers had , dat ogenschijnlijk slechte zetten (denke maar aan offers die op lage ply diepte negatief scoren) uitgefilterd werden. Dus qua offers was de vorige generatie, ondermeer de Constellation beter (tenminste als de winst in zijn horizon lag en volledig kon afgescand worden alvorens zijn tijdsrantsoen opgebruikt was). De Turbostar had ook een permanent brain, d.w.z hij "cached" zijn berekeningen, alleszins de betere zetten. Als jij voor uw zet tijd pakte en in zoverre dat jij er een uit zijn opgeslagen betere zetten trok , kon hij prompt antwoorden ! Dus hij had een meer menselijk opzicht. De Constellation daarentegen begon dus telkens van 0 te rekenen als hij aan zet was en stockeerde hoegenaamd niets. Vergat dus zet op zet wat hij de zet ervoor berekend had. Als we spreken van opslagkapaciteit dan spreken we van 16KB tot max 50KB in die tijden niet meer dan dat ! Meer kennis kon er echt niet in.
Zo rond het jaar 2000 ondekte ik een website genaamd schachcomputer.info en daar bleken er nostalgische Duitse collectioneurs en fanatici aktief. Ze hielden zich bezig met deze "Oldie" aparaatjes. Wedstrijden werden online gespeeld met hunzelf als operator, tegen andere leden die over een andere Oldie beschikten. Af en toe werden er tornooien gehouden en partijen via een online game platform afgewerkt in een soort van tornooi of competitie (in pre Lichess & chess.com tijden) . Er was ook een 1ste divisie, 2de divisie, 3de divisie kampioenschap met promoties en degradanten. Compis die later geboren werden, werden aangeschaft en in competitie genomen. In duitsland was er in de jaren 80/90 een magazine genaamd "Schachcomputer Report" , met daarin schaakpartijen van deze oldies, impressies van nieuwe modellen, reklameprospekten van distributeurs en fabrikanten , besprekingen e.d. meer. Er werden ook teststellingen ingevoerd en die werden gecronometreerd qua oplostijden en met andere compis vergeleken ! Soms waren er lichte programma wijzigingen van bepaalde modellen en aan de hand van een test kon je achterhalen of je een programma revisie had of dat een bug werd verholpen op uw toestel !
Op de "Schachcomputer.info" site zijn daarvan enkele overblijvers , soms ook electronica specialisten die hun compis dan met kennis van zaken hebben weten overklokken ! Soms boden die electronica specialisten zich aan om uw toestel te herstellen als je compi defekt was. Zo werden compis van 4Mhz overklokt tot 32Mhz en schoten die compis hun ELOs de hoogte in van 1800 naar bijvoobeeld 2000 ELO ! Om maar te zeggen dat speed telt ! Maar dat weten we ondertussen uit het PC tijdperk.
Er waren ook gebruikerstreffens in Duitsland. Een voor de Noord Duitsers en een voor de Centraal tot Zuid-Duitsers. Die mannen namen een verlengd weekendje verlof en gingen met hun compis op Hotel, en speelden tegen andere gebruikers aldaar ! Dat leverde uiteraard leuke fotos en herinneringen op en de mannen lieten zich de betere drank, sigaren en eten zeker welgevallen ! Het is altijd een droom geweest om daar eens aan deel te nemen maar ach een getrouwd man alleen op schok met een paar electronische schaakcomputers, een verlengd weekeinde op Hotel met deels vreemde Duitsers, dat was een beetje van het goede teveel destijds ! Doch goed zot moet je zijn in het leven als je iets wil beleven !
Een keer heeft Xavier Goossens (Club Landegem) eens een berichtje achtergelaten op het forum omdat ik een wishlist van toestellen had opgegeven in mijn profiel. Hij was enigermate aktief op die site. En zo kon ik voor een schappelijk prijsje de Mephisto MMV module op de kop tikken ! Die is toch ongeveer 1975 ELO sterk. Er werd ook veel gekeken naar ebay.de, want regelmatig, in het kader van verkoop van oud 'speelgoed' maar ook in het kader van erfenissen, doken nog relatief ongebruikte tot enigermate gebruikte schaakcomputers op die hun weg naar ebay vonden en soms voor een prikje verkocht werden. Het was in de vorm van veilingen en ik herinner me nog de suspens om een goede deal te missen of desgevallend successvol af te ronden in de laatste sekonden van de veiling !
De plastieken varianten had je soms voor een prikje , maar eenmaal je naar de houten luxe varianten ging durfden de prijzen al eens oplopen op zulke veilingen. Zeker als het aanzicht nagenoeg
nagelnieuw is en de origineelverpakking ook nog voorhanden was konden de prijzen ook wel de pan uitswingen.
Je moet bedenken dat je toen opbokste tegen collectioneurs, zeker voor de quasi onaangeroerde en luxueuzere en zeldenere exemplaren. Om je een idee te geven, de SuperConny , nochthans een plastieken schaakcomputer van 1985, een klassieker weliswaar , koste destijds ongeveer 400 DM/Gulden welnu voor deze betaal je nu al gauw 175 à 250 € , 2de hands en soms in niet eens in een optimale fysieke toestand. Houten schaakcomputer gaan nog veel meer uiteraard. Bij Schachversand Niggeman kan je nieuwe voedingsadapters kopen en ook figuren of aangepaste "as good as original figuren" moest er eentje ontbreken kan je er verkrijgen (volledig set weliswaar).
Populair waren in Duitsland de Mephisto schaakcomputers. Deze waren niet alleen modulair , maar ook in houtuitvoering en je kon een stevige draagkoffer aanschaffen voor het transport ervan !
Op de WDR uitzendingen "Schach Der Großmeister" werd zulk een Mephisto in de studio ter controle aangewend door Helmut Pleger. Het waren echt hebbedingetjes en werden ook mooi in beeld gebracht in de vroege jaren 90 !
Om u een idee te geven over het ganse gamma van de Mephisto Computers van de firma Hegner & Glaser verwijs ik u door naar de historiek van deze computers op Hegner & Glaser Compis
Er zijn plastieken en houten varianten, waarvan de houten in regel modulair waren , dus je kon je module vervangen door een nieuwe module of je kon je module naar de fabrikant versturen en deze laten 'umrusten" oftewel upgraden naar een snellere vorm dan die waarover je beschikt. Het was een revolutionair aspekt destijds en had zo bijgedragen tot zijn imago, de fraaie uitrusting , modulariteit, de kwaliteit ook kortom de Deutsche Gründlichkeit wat had je gedacht !
De SSDF , een zweedse ELO lijst voor schaakcomputer begon destijds met Schaakcomputer ELOs te publiceren van dedicated Chesscomputer en de lijst werd later geintermixed met de eerste PC Programma's op 386 en hogere processors en dit tot op heden. SSDF Lijst
Deze lijst is de voorloper van de CCRL Index Online CCRL Index die zich meer toespits op de UCI/XBoard Engines.
Met de komst van de PC, verloren de dedicated computers aan markaandeel vanaf mid jaren negentig ongeveer en waren er veel overnames en faillissementen bij de dedicated schaakcomputer fabrikanten te noteren en kon de verdere verschraling in het aanbod niet gestopt worden. Treurig waren de forum leden toen er nog slechts 2 constructeurs in leven bleven dat waren Novag en Millenium. Vandaar ook dat de markt in 2de handsdingetjes , de herstel cultuur à la Cuba, maar ook het modificeren en/of overklokken van de compis schering en inslag waren bij de forumleden. Zo werden getunede versies mee in competitiegenomen. Sommigen hadden de schaak ROMS uitgelezen en met de nodige auteursrechtelijke goedkeuring van de oorspronkelijke programmeurs, gekloond !Via het Mess platform emuleerden zij de programma's en zo werden de defekte compis , hun ziel a.h.w. in dergelijke emulatoren opnieuw tot leven gewekt ! De electronische storingen van apparaatjes uit de jaren 80/90 liepen op en en waren niet altijd afwendbaar ondanks de inspanningen van enkele schare herstellers (elektroniekers) op het forum.
Hedentendage is er een weliswaar bescheiden hernieuwde markt voor dedicated schaakcomputers. De popup van nieuwe e-boarden met geintegreerde schaakcomputer zit hem in de technologische vooruitgang die geboekt werd in het laatste decenium. Zo zijn er nu DGT Centaur en DGT pi, Millenium e-One, Millenium Mephisto Phoenix T, ChessNut Pro, ChessNut Evo, Phantom, ChessUp etc ... om er maar enkele te noemen. Je hebt ook e-Board varianten die je ondermeer aan je PC, tablet of GSM met app kan koppelen. De allernieuwste generaties laten je zo toe om je e-board experience te koppelen aan je live encounters op lichess en chess.com en je aldaar te laten matchen aan een tegenstrever. Je combineert dus een online met een over-the-board experience. Daarbij voer jij de tegenstrever zijn zet uit op je e-board, via de leds, via een display of soms ook computervoice aangestuurd, maar wordt uw eigen zet op je e-board geregistreerd op de online chess server. Nu zijn er dedicated schaakcomputers die oplichten wat je zetopties zijn voor het stuk waarop je gedrukt hebt
en in een andere LED kleur als je op dat veld zou kunnen geslaan worden. Leerrijk voor beginners want je kan dus op die manier leren schaken ! Er zijn zelfs spelen te verkrijgen die de stukken over het bord verschuiven als je online partner gespeeld heeft. Dat gebeurt door magneten onder het bord die aangestuurd worden. De evolutie gaat immer verder. Hier een voorbeeld over online schaken met een e-board.
Een e-board voorbeeld
En tenslotte een voorbeeld van een e-board dat zelfs de stukken van je tegenstrever online op je bord verplaatst.
Een e-board met automoving pieces
Ik verwijs alleen maar naar wat op de markt bestaat en wat voor handen is, zonder uitspraken te doen of dit een goed kwalitatief produkt is en of een goede prijs/kwaliteit verhouding heeft. De gekozen fotos of filmpjes zijn er enkel om te laten zien wat er op de markt is. Zelf promoot ik niets.
Er zijn zoveel produkten de laatste tijd dat je helaas zelf opzoek moet naar de alternatieven. Gelukkig zijn er goede You Tube filmpjes, ook van gebruikers en kan je u zelf een idee vormen.
De geboden oplossingen kunnen al snel in de buurt van de 350, 600, 750, 1000 en zelfs 1200$ of meer uitkomen voor de meeste gesophistikeerde en fraaiste uitgevoerde oplossingen met de leukste features. Daarom dat ik hier geen adviezen formuleer. Het is sowieso persoonlijk en volgens ieders budget in te schatten. Het is ook zo dat de constructeurs met heel korte terugverdientijden zitten, gezien de grote technologische inhaalbeweging die werd gedaan sinds de teloorgang van de dedicated oldies halfweg de jaren 90. Gezien de technologische vondsten hebben sommige spelers een tijdelijk marktvoordeel dat echter vlug wordt opgehaald door andere spelers op de markt. Dat maakt ook dat vele constructeurs enkel verkopen op rechstreekse vraag en geen computer wordt gefabriceerd waarvoor niet eerst een voorschot werd betaald. De vraag is nog altijd niet zo erg groot en het aanbod is dat ondertussen wel met almaar nieuwere spelers op de markt. Vele schaakmateriaal shops slaan ook geen voorraad in omdat de vraag nog altijd beperkt is en produkten al snel in waarde devalueren. Ik heb wel onlangs een prototype gezien waarom kinderen op een soort van glas achtig bord spelen. Bij het drukken op de figuur worden de velden opgelicht met soort van fluorescerende schijn in dat glas. Echt magnifiek mooi maar ik denk dat het op vloeistofbasis is (onder het glazen bord ) en nog te experimenteel voor verkoop.
Dus zoals je ziet, staat het electronisch schaken niet stil. Je kan tegen een zwak programma spelen, een topprogramma downloaden op je e-board/schaakcomputer of van'engine wisselen' en het daartegen opnemen, maar evengoed kan je tegen een online lichess of chess.com tegenstrever aantreden. Je moet er wel mee rekening houden dat het zelf overbrengen van de zet van je tegenstrever, of het langzaam geschuifel over de automove borden wel vereisen dat je speelt met langere speeltijden. Dus bullet en zelfs blitz games zijn momenteel niet mogelijk want er gaat kostbare tijd verloren met het overbrengen van de zetten. tevens beschikt je tegenstrever aan de andere kant van het net over de optie van premoven en zulks kan je niet met een echt e-board.
Ik hoop dat ik met de terugblik op de "Oldies" , waarvan je er misschien eentje in je kast hebt, maar ook de "nieuwste Trends" van de e-boards uw interesse gewekt heb ! Welkom in de wereld van het electronisch (geassisteerd) schaken. Moest je meer willen weten kan je altijd een reactie plaatsen. Het interesseert me ook altijd te weten over welke "Oldie" jij beschikt ! Ik kan je in geuren en kleuren vertellen wat ik ervan weet en ervaringen met je delen zo je wil.
Tot slot voeg ik er nog aan toe dat ik ook à la CCRL , open source UCI engines gespreid in de tijd op mijn laptop in volledig geautomatiseerde tornooien tegen elkaar liet spelen. Mijn laptop stond dan de ganse nacht tot zelfs het ganse weekend partijen een na een af te werken tot het eind van het tornooi. Tevens had ik van die tornooien een PGN van de gespeelde partijen en een kruistabel van het afgewerkte tornooi ! Die tijden van dergelijke suspens liggen gelukkig achter me, maar het schaakspel in al zijn facetten blijft een onuitputtelijke en inspirerende bron van vermaak ! Doch opgelet , het kan ook een zware aanslag op je vrije tijd worden, vandaar deze kritische noot !
De Chess-Tongeren Blogger
ST
